آموزش لحیم‌کاری یکی از مهارت‌های اساسی در الکترونیک و بسیاری از صنایع دیگر است. با یادگیری این مهارت، می‌توانید پروژه‌های الکترونیکی خود را بسازید، قطعات را تعمیر کنید و در دنیای زیبای الکترونیک عمیق‌تر شوید. در این مقاله صنایع ژرف مطالب مفیدی را جمع آوری کرده و قصد داریم که ابتدا آموزش لحیم‌کاری مبتدی و سپس به نوع پیشرفته لحیم کاری بپردازیم.
ابزارهای مورد نیاز آموزش لحیم کاری
به طورکلی برای آموزش لحیم کاری لحیم‌کاری چه مبتدی و چه پیشرفته، نیاز به ابزارهای زیر داریم:
- هویه: مهم‌ترین ابزار برای ذوب کردن لحیم است که می‌توانید هویه‌ها را در انواع مختلف با توان‌های متفاوت در بازار بیابید.
- لحیم: آلیاژی است که برای اتصال قطعات استفاده می‌شود. لحیم‌های مختلفی با نقطه ذوب متفاوت وجود دارد که برحسب نیاز می‌توانید انتخاب کنید.
- پایه نگهدارنده هویه: همانطور که می‌دانید، هویه بسیار داغ است و ممکن است میز شما را یا هرجایی که آن‌را می‌گذارید خراب کند پس با تهیه پایه نگهدارنده هویه هم ایمنی را خفظ کنید و هم راحتی را برای کار خود ایجاد کنید.
- رزین: ماده‌ای برای تمیز کردن سطح قطعات و بهبود چسبندگی لحیم است.
- انبردست: برای نگه داشتن قطعات کوچک و برش سیم‌ها استفاده می‌شود. لازم است که انبردست خوش‌دست و راحت باشد تا بتوانید به‌خوبی با آن کار کنید.
- سیم‌چین: برای بریدن قطعات اضافی لحیم استفاده می‌شود. سیم‌چین باید بسیار تیز باشد و باحرکت کمی سریعا قطعات اضافی را به دقت بچیند.
- اسفنج مرطوب: برای تمیز کردن نوک هویه استفاده می‌شود. اسفنج مرطوب معروف به اسفنج نسوز است، چراکه جنس آن، طوری است که با برخورد هویه داغ به آن به‌طور مداوم نمی‌سوزد و با اسفنج‌های معمولی فوق‌العاده متفاوت است.
آموزش لحیم کاری برای مبتدیان
اگر مبتدی هستید و برای شروع چیز چندانی راجع به آموزش لحیم‌کاری انجام کار لحیم نمی‌دانید، لازم است مراحل زیر را طی کنید:
آماده‌سازی
- سطح کارتان را تمیز و عاری از هرگونه آلودگی کنید. روغن و کثیفی می‌تواند در کار شما تداخل ایجاد کند.
- نوک هویه را با اسفنج مرطوب یا نسوز تمیز کرده و قلع اندود کنید.
- قطعات را با دقت در جای خود قرار دهید. مرتب بودن در کارهای الکترونیکی بسیار مهم است، خصوصا در ابتدای کار.
لحیم‌کاری پایه‌های قطعه
- نوک هویه را روی پایه قطعه و پد لحیم را روی برد قرار دهید.
- سیم لحیم را به محل اتصال ببرید و اجازه دهید لحیم ذوب شده و به داخل اتصال نفوذ کند.
- نوک هویه را بردارید و اجازه دهید لحیم سرد شود.
بررسی و اصلاح اتصالات
- اتصالات را از نظر کیفیت لحیم‌کاری بررسی کنید.
- در صورت نیاز، اتصالات اضافی را با سیم‌چین ببرید.
تمیز کردن برد
- با اسفنج مرطوب، رزین اضافی را از روی برد تمیز کنید.
آزمایش و تست نهایی
- پس از اتمام کار، برد را تست کنید تا از صحت اتصالات اطمینان حاصل کنید.
آموزش لحیم کاری پیشرفته
آموزش لحیم‌کاری پیشرفته شامل تکنیک‌های پیشرفته لحیم‌کاری است که عبارت است از:
- لحیم‌کاریSMD (Surface Mount Device): قطعات SMD بسیار کوچک هستند و لحیم‌کاری آنها نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد. از ابزارهای مخصوصی مانند لوپ، پنس و ایستگاه لحیم‌کاریSMD استفاده می‌شود.
- لحیم‌کاری بدون سرب: لحیم‌های بدون سرب به دلیل مسائل زیست‌محیطی محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند. این لحیم‌ها نقطه ذوب بالاتری دارند و نیاز به دمای بیشتر و تکنیک‌های خاصی دارند.
- لحیم‌کاری مجدد: گاهی اوقات نیاز است تا یک قطعه را از برد جدا کرده و قطعه دیگری را جایگزین آن کنیم. این کار نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد تا به قطعات دیگر آسیب نرسد.
- لحیم‌کاری تعمیراتی: تعمیر بردهای سوخته و قطعات آسیب‌دیده نیاز به مهارت‌های پیشرفته‌ای دارد. شما باید بتوانید عیب‌یابی کنید و قطعه آسیب‌دیده را شناسایی کرده و تعویض کنید.
نکات مهم آموزش لحیم کاری حرفه ای
برای اینکه بتوانید آموزش لحیم‌کاری را به درستی فرا بگیرید و همینطور این کار را به بهترین نحو انجام دهید، لازم است نکات زیر را حتما رعایت کنید:
- انتخاب ابزار مناسب: از ابزارهای با کیفیت و مناسب برای کار خود استفاده کنید.
- انتخاب مواد اولیه باکیفیت: قطعا در هرکاری استفاده از مواد اولیه با کیفیت در نتیجه نهایی تاثیر بسیاری دارد،برای خرید سیم لحیم ژرف حتما از فروشگاه های معتبر اقدام نمایید.
- کنترل دما: دمای هویه را به دقت تنظیم کنید تا به قطعات آسیب نرساند.
- تمیزی: محیط کار و ابزارهای خود را همیشه تمیز نگه دارید.
- تمرین مداوم: با تمرین مداوم، مهارت‌های خود را بهبود بخشید.
- ایمنی: همیشه از دستکش و عینک ایمنی استفاده کنید.
پروژه آموزش لحیم کاری
آموزش لحیم‌کاری به صورت حرفه‌ای، نیازمند تمرین روی پروژه‌های مختلف است، همانطور که مطلع هستید آموزش بدون تمرین عملاً بی‌فایده است و برای اینکه آموزش ناثیرگذار باشد باید تمرین و آموزش توامان انجام شود. برای تمرین آموزش لحیم کاری می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- ساخت یک مدار مجتمع: شما می‌توانید مدارهای مجتمع ساده‌ای مانند تقویت‌کننده‌های عملیاتی یا میکروکنترلرها را بسازید.
- تعمیر گوشی‌های موبایل: با احتیاط و با استفاده از ابزارهای مناسب، می‌توانید برخی از مشکلات ساده گوشی‌های موبایل را برطرف کنید. بهتر است این کاررا برروی گوشی‌هایی انجام دهید که مورداستفاده قرار نمی‌گیرد.
- ساخت ربات‌های کوچک: با استفاده از قطعات الکترونیکی مختلف، می‌توانید ربات‌های کوچک و ساده‌ای بسازید، این کار علاوه بر افزایش خلاقیت شما کمک می‌کند تا هوش خود را هم محک بزنید.
نکات ایمنی آموزش لحیم کاری
Read risk assessments and chemical safety information before starting work. These should be readily accessible from the soldering station.Make sure you know what is in your solder, it is not always apparent on the reel label. If in doubt, ask
ترجمه فارسی:
قبل از شروع کار، ارزیابی‌های ریسک و اطلاعات ایمنی شیمیایی را مطالعه کنید. این اطلاعات باید به راحتی از محل لحیم‌کاری قابل دسترسی باشند.
اطمینان حاصل کنید که مواد موجود در لحیم را می‌شناسید، زیرا همیشه اطلاعات آن روی برچسب ریله نمایش داده نمی‌شود. اگر در شک هستید، حتما سوال بپرسید.
به نقل از سایت safety.eng.cam.ac.uk
ایمنی الکتریکی
- از استفاده از لحیم‌کاری‌هایی که بدنه، کابل یا پلاگین آن آسیب واضحی دارد، خودداری کنید.
- ایستگاه لحیم‌کاری را از کابل‌های الکتریکی آزاد نگه دارید تا از آسیب به نوک داغ جلوگیری شود.
- از پریز زمین‌دار و میخ زمین برای جلوگیری از احتمال اتصال کوتاه استفاده کنید.
لحیم‌کاری با لحیم داغ
- هرگز به المنت لحیم‌کاری دست نزنید.
- سیم‌هایی که باید داغ شوند را با موچین یا گیره نگه دارید.
- اسفنج تمیزکننده را در حین استفاده مرطوب نگه دارید.
- همیشه لحیم‌کاری را روی پایه‌اش قرار دهید وقتی که از آن استفاده نمی‌کنید. هرگز آن را روی میز کار نگذارید.
- در هنگام عدم استفاده دستگاه را خاموش کرده و از پریز بکشید.
لحیم، فلوکس و پاک‌کننده‌ها
- از محافظ چشم استفاده کنید. لحیم ممکن است.
- تا حد امکان از لحیم‌های بدون رزین و بدون سرب استفاده کنید.
- محلول‌های پاک‌کننده را در بطری‌های مخصوص توزیع نگه دارید.
- بعد از لحیم‌کاری همیشه دست‌های خود را با صابون و آب بشویید.
کنترل بخارات
برای لحیم‌کاری یا آموزش لحیم کاری با استفاده از لحیم‌هایی که رزین دارند، باید شرایط خاصی فراهم باشد تا بخارات تولیدی کنترل شوند. قبل از شروع، باید با دفتر ایمنی مشورت کنید و فقط در صورتی که هیچ جایگزین مناسب دیگری وجود نداشته باشد، از این روش استفاده کنید.
برای جمع‌آوری بخارات، باید از سیستم‌های استخراج بخار مانند هود بسته (که بهترین گزینه است) یا سیستم‌های استخراج از نوک لحیم‌کاری استفاده کنید. این سیستم‌ها باید به بیرون از فضای کار هدایت شوند. اگر از سیستم‌های فیلتر برای استخراج بخار استفاده می‌کنید، باید فیلترهای کربن فعال و HEPA داشته باشند.
برای لحیم‌کاری بدون رزین، سیستم‌های فیلتر روی میز می‌توانند در فضاهای با تهویه مناسب (مثل فضاهای کاری بزرگ یا مکان‌هایی که تهویه هوای مکانیکی دارند) استفاده شوند. مهم است که این سیستم‌ها درست قرار داده شوند تا کارایی خوبی داشته باشند. اگر شک دارید، از کارشناسان راهنمایی بگیرید.
تمام سیستم‌های استخراج باید حداقل سالیانه بررسی و تعمیر شوند. فیلترها باید به‌طور منظم تعویض شوند و تاریخ تعویض فیلترها باید ثبت شود.
اگر سیستم استخراج بخار به درستی کار نکند، نباید لحیم‌کاری کنید و باید فوراً مشکل را گزارش دهید.
قرار گرفتن در معرض سرب
سرب می‌تواند برای سلامتی ضرر داشته باشد و مشکلات جدی ایجاد کند. معمولاً این مشکلات زمانی پیش می‌آید که سرب از طریق پوست وارد بدن شود، به‌خصوص زمانی که دست‌ها با لحیم تماس پیدا کنند. بنابراین، بهتر است وقتی با لحیم کار می‌کنید یا آموزش لحیم کاری می‌بینید، حتماً دستکش بپوشید. همچنین ممکن است هنگام لحیم‌کاری بخارات کمی تولید شود که باید از آنها اجتناب کرد.
قرار گرفتن در معرض رزین
رزین (که به آن کولوفونی یا ارزین هم گفته می‌شود) نوعی ماده است که در فلوکس لحیم وجود دارد. فلوکس هنگام لحیم‌کاری بخارات قابل مشاهده‌ای تولید می‌کند. اگر این بخارات را استنشاق کنید یا در معرض آنها قرار بگیرید، ممکن است باعث تحریک چشم‌ها، گلو، ریه‌ها، خون‌ریزی از بینی و سردرد شوید. اگر به طور مداوم با این بخارات در تماس باشید، می‌تواند باعث حساسیت‌های تنفسی و پوستی شود و حتی آسم را بدتر کند. رزین یک خطر جدی برای سلامتی است که باید از آن اجتناب کرد.
پیشگیری از آتش‌سوزی
- روی سطحی مقاوم به آتش یا غیرقابل احتراق کار کنید.
- لباس‌های مقاوم به آتش (مثلاً 100% پنبه) که بازوها و پاهای شما را بپوشاند بپوشید تا از سوختگی‌های تصادفی جلوگیری شود.
- مکان نزدیک‌ترین کپسول آتش‌نشانی را بدانید و روش استفاده از آن را یاد بگیرید (دفتر ایمنی می‌تواند آموزش‌های لازم را ترتیب دهد).
جمع‌بندی
در این مقاله سعی کردیم که آموزش لحیم‌کاری را از مبتدی تا پیشرفته بیان کنیم. به خاطر داشته باشید که این کار بسیار حساس است و درابتدا لازم است که شما آموزش را زیرنظر یک فرد کارآزموده و متبحر ببینید؛ همچنین وجود لوازم باکیفیت در این امر مهم شما را چندین قدم جلو می‌اندازد، پس از اهمیت آن چشم‌پوشی نکنید و سعی کنید از فروشگاه‌های معتبر اقدام به تهیه آنها نمایید.
