قلع مردگی یا لحیم سردی یکی از مشکلات رایج در دستگاه‌های الکترونیکی است که می‌تواند باعث اختلال در عملکرد و حتی خرابی کامل آن‌ها شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که لحیم به درستی ذوب نشده و اتصال محکم و قابل اعتمادی میان قطعات ایجاد نمی‌شود. لحیم سردی می‌تواند به دلایل مختلفی مانند دمای ناکافی لحیم‌کاری یا استفاده از مواد بی‌کیفیت به وجود آید. در ادامه صنایع ژرف به بررسی علل، نشانه‌ها و راه‌های پیشگیری از این مشکل می‌پردازیم.
آشنایی با قلع مردگی
قلع مردگی یا لحیم سردی به شرایطی گفته می‌شود که توپ‌های قلع زیر قطعات الکترونیکی پس از مدت زمانی دچار اختلال در رسانایی می‌شوند. این توپ‌های قلع در ابتدا وظیفه برقراری اتصال محکم و پایدار میان قطعات و برد را دارند، اما به مرور زمان و با گذشت سال‌ها، به دلیل عواملی همچون حرارت زیاد یا شرایط نامناسب محیطی، ممکن است خاصیت خود را از دست بدهند. در این حالت، اتصال قطعه با برد از بین رفته و این می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد دستگاه یا خرابی آن شود.
نشانه‌های قلع مردگی
قلع مردگی ممکن است باعث بروز مشکلات مختلفی در عملکرد دستگاه‌های الکترونیکی شود. این مشکلات معمولا ناشی از اختلال در اتصال بین قطعات به دلیل خرابی لحیم‌کاری هستند. در این شرایط دستگاه ممکن است عملکرد صحیح خود را از دست بدهد و مشکلات مختلفی را نشان دهد. این مشکلات ممکن است به صورت تدریجی یا ناگهانی ظاهر شوند و برای شناسایی آن‌ها باید به علائم خاصی توجه کرد.مواردی که می‌توانند نشانه‌های قلع مردگی باشند عبارتند از:
- روشن نشدن دستگاه
- خاموش شدن ناگهانی دستگاه
- عملکرد نادرست دستگاه
- گرم شدن بیش از حد چیپ
- ظاهر شدن artifacts روی صفحه نمایش
قلع مردگی و دلایل آن
قلع مردگی یا لحیم سردی به دلیل اختلال در اتصال توپ‌های قلع میان قطعات الکترونیکی ایجاد می‌شود. عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند که در اینجا به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
گرمای بیش از حد
گرمای زیاد می‌تواند باعث اکسید شدن توپ‌های قلع و از دست رفتن خاصیت رسانایی آن‌ها شود. این اتفاق معمولا به دلیل حرارت بالا در هنگام عملکرد دستگاه یا محیط نامناسب رخ می‌دهد. افزایش دما می‌تواند باعث تغییرات فیزیکی در قلع و ضعیف شدن اتصالات شود که در نهایت به قلع مردگی منجر خواهد شد.
ضربه یا شوک
ضربه‌های فیزیکی به دستگاه می‌تواند باعث شکستگی یا قطع شدن اتصالات قلع شود. حتی فشارهای ناگهانی یا شوک‌های الکتریکی می‌توانند باعث جابه‌جایی قطعات و آسیب به اتصال‌ها شوند. این آسیب‌هامی‌توانند سبب بروز مشکلاتی مانند قلع مردگی و خرابی دستگاه گردند.
رطوبت
رطوبت موجود در محیط یا تماس با آب می‌تواند منجر به اکسیداسیون و خرابی توپ‌های قلع شود. این رطوبت باعث کاهش کیفیت اتصال‌ها و افزایش احتمال بروز مشکلاتی مانند قلع مردگی می‌شود. بنابراین باید محیط دستگاه خشک و بدون رطوبت باشد تا از خرابی قطعات جلوگیری شود.
استفاده از لحیم نامناسب
لحیم‌های بی‌کیفیت می‌توانند به مرور زمان خاصیت خود را از دست بدهند و اتصال‌ها را ضعیف کنند. این مواد ممکن است حاوی ناخالصی‌هایی باشند که باعث کاهش پایداری اتصال‌ها و در نهایت بروز قلع مردگی می‌شوند.
مشکلات در فرآیند لحیم‌کاری
اگر در فرآیند لحیم‌کاری اولیه مشکلاتی نظیر دمای نادرست یا استفاده از مواد بی‌کیفیت رخ دهد، اتصال‌ها ضعیف خواهند شد. این ضعف‌ها به مرور زمان باعث می‌شوند که اتصالات برقرار نشده و قلع مردگی ایجاد گردد. برای جلوگیری از این مشکل، باید به دقت در فرآیند لحیم‌کاری عمل کرد.
رفع قلع مردگی به دو روش مختلف
برای رفع مشکل قلع مردگی، دو روش رایج وجود دارد که می‌توانند به بهبود عملکرد دستگاه‌های الکترونیکی کمک کنند. این روش‌ها شامل استفاده از دستگاه BGA ماشین و استفاده از هیتر هستند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
استفاده از دستگاه BGA
استفاده از دستگاه BGA ماشین بهترین و اصولی‌ترین راه برای رفع قلع مردگی می‌باشد. این دستگاه قادر است به طور دقیق و موثر ایرادات مربوط به قلع مردگی را برطرف کند. دستگاه BGA همچنین با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، امکان انجام عملیات لحیم‌کاری و رفع اتصالات ضعیف را فراهم می‌آورد. با این حال این دستگاه به دلیل قیمت بالا معمولا در دسترس بسیاری از تعمیرکاران قرار ندارد و خرید آن برای افراد غیرحرفه‌ای یا کارگاه‌های کوچک اقتصادی نیست.
استفاده از هیتر
در برخی مواقع می‌توان از هیتر برای رفع مشکل قلع مردگی استفاده کرد. این روش به نسبت دستگاه BGA ارزان‌تر می‌باشد و می‌تواند در شرایط خاص مشکل را حل کند. برای این کار ابتدا دمای هیتر را بین 350 تا 450 درجه تنظیم کرده و سپس هیتر را به مدت حدود 10 ثانیه به صورت چرخشی روی چیپ می‌گذارید و پس از آن، حرارت را به پشت چیپ و زیر برد منتقل می‌کنید. پس از اعمال حرارت مجدد، با استفاده از نوک پنس چیپ را جابجا کرده و در نهایت پس از سرد شدن کامل، چیپ و اطراف آن را با تینر 10000 تمیز می‌کنید.
جمع‌بندی
در نهایت باید گفت که قلع مردگی یکی از مشکلات رایج در دستگاه‌های الکترونیکی است که می‌تواند باعث اختلال در عملکرد و خرابی دستگاه‌ها شود. این مشکل به دلیل خرابی توپ‌های قلع که وظیفه اتصال قطعات به مادربرد را دارند، به وجود می‌آید. دلایل مختلفی همچون گرمای زیاد، ضربه، رطوبت، استفاده از لحیم نامناسب و مشکلات در فرآیند لحیم‌کاری می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند. برای رفع قلع مردگی، روش‌هایی همچون استفاده از دستگاه BGA ماشین و هیتر وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و می‌توانند به بهبود عملکرد دستگاه‌ها کمک کنند.
